[ Pobierz całość w formacie PDF ]
właściciele ziemscy, którzy wysiewali ponad 10 korcy zboża rocznie. Ale np. "... w powiecie Ostrołęckim w
parafii ostrołęckiej na 300 posiadaczy gruntowych płaci ofiarę 10, a inni zaprzysięgli, że nie wysiewają więcej
niż 10 korcy; w powiecie różańskim ... na 265 szlachty wymienionej w protokole płaci 53, reszta wolna na
podstawie złożonej przysięgi".50
A tymczasem sześciokrotnie przeszło mniejszy od Polski zabór austriacki dawał do skarbu cesarskiego - wg
Staszica - 40 milionów złp. rocznie.51 Skarb Austrii nie bazował swoich wpływów na przysięgach podatników.
W skatoliczonej Polsce pieniądze płynęły strumieniem, ale nie do kas państwowych. W latach poprzedzających
Sejm Czteroletni, gdy budżet państwa nie przekraczał 20 milionów, sprowadzano do kraju win i likierów za 15
milionów, a jedwabi i artykułów zbytku za 19 milionów rocznie. W obliczu wciąż wiszącej grozby nowego
rozbioru społeczeństwo polakatolików sprowadzało rocznie z zagranicy 4.580.000 butelek win i miodów.52
A na bogate lecz bezbronne ziemie lekkomyślnych utracjuszy łakomie spoglądali zbrojni w stal i żelazo sąsiedzi.
Aatwa zdobycz prowokowała do najazdu. Drugi rozbiór i ostateczna zagłada Rzeczypospolitej rychło stały się
faktem.
Parę słów o dziele garstki reformatorów, o Konstytucji 3 maja. Nie mogła ona liczyć na przyjęcie ani przez sejm,
ani przez naród. W roku 1790 na 55 konsultowanych sejmików aż 50 opowiedziało się przeciw dziedziczności
tronu.53 Te same sejmiki w odpowiedzi na ześwieczczenie oświaty, zażądały jeszcze większego jej
sklerykalizowania oraz przywrócenia zakonu jezuitów! Dlatego Konstytucja 3 maja nie była w sejmie poddana
ani obradom, ani głosowaniu, lecz doszła do skutku podstępem w drodze zamachu stanu w ten sposób, że została
przyjęta przez aklamację przez zmobilizowaną w tym celu mniejszość sejmową w czasie, gdy opozycyjna
większość posłów była w Warszawie nieobecna. Ogromna większość narodu opowiedziała się za Targowicą.
Zawiązali ją najwyżsi dygnitarze państwa: hetman wielki koronny, hetman polny koronny, generał artylerii
konnej. -"My tedy Senatorowie, Ministrowie Rzeczypospolitej ... Konfederujemy się i wiążemy się węzłem
nierozerwalnym Konfederacyi wolney, przy wierze Zwiętey Katolickiey Rzymskiey ... przy całości Praw
Szlacheckich ... a przeciwko Sukcessyi Tronu ... przeciwko Konstytucyi 3 go Maia ..."54
Tak głosiła Targowica. Uczestniczyło w niej 4 biskupów, piąty zarządził modły na jej intencję, nuncjusz
papieski ją pochwalił, a papież pobłogosławił. Targowica to byli patrioci. - "Stulta mens nobis, non scelerata
fuit": po niewczasie dopiero powie sekretarz Targowicy, Benedykt Hulewicz.
Sporządzony przez badacza: "Spis najczynniejszych członków stronnictwa liberalnego i redaktorów Konstytucji
3 maja 1791 r." wymienia 23 nazwiska. Natomiast "Spis członków konfederacji generalnej Obojga Narodów
zawiązanej w Targowicy w maju 1792 roku a rozwiązanej 15 września 1793 roku" podaje przeszło trzysta
nazwisk.55
Doszło jeszcze jedno nazwisko: Stanisław August Poniatowski.
Jego rolę w tragedii Rzeczypospolitej trafnie scharakteryzował cudzoziemiec: "A tenże król - to prawdziwa
plaga kraju w tej nieszczęśliwej Polsce, mimo wszystkich swoich zalet."56
1) Arthur Bryant, The Age of elegance, Pelican, 1950, s.210
2) Fr.J.Jekel, Pohlens Handelsgeschichte, Wiedeń,Tryjest,1809
3) Helen Zimmern,The Hansa Towns, Londyn, Fisher Unwin,1899
4) Louis Leger, Les Anciennes Civilisations Slaves, Paris,1921
5) Snorre Sturlason, Heimskringla, or the Lives of the Norse kings, Cambridge, 1932
6) Helmold, The Chronicle of the Slavs, Columbia Univ.Press,1935
7) Władysław Semkowicz, Jeszcze o przysiędze na słońce w Polsce, Kraków, 1938, ss.433, 439-41
8) Ireneusz Ihnatowicz, Antoni Mączek, Benedykt Zientara, Społeczeństwo polskie od X do XX wieku,
KiW,1979, s.359
9) W.Alison Phillips, Poland, Williams & Norgate,1915
10) Zorian Dołęga Chodakowski (1784-1825), O Słowiańszczyznie przed chrześcijaństwem, 1818,s.2.
11) Ludwik Chmaj, Bracia Polscy, PWN 1957, cytuje :Wotschke, Der Briefwechsel Der Schweizer mit den
Polen, Leipzig 1908
12) Roman Dyboski, Outlines of Polish History, Londyn 1925 s.50.
13) M.B.Synge,F.R.H.S.,A short story of social life in England, Londyn,1906,s 88.
14) A.W.Jakubski, Czerwiec polski,, Warszawa 1934 s.336
15) Jan St.Bystroń, Publiczność literacka, 1938,s.67.
16) Aleksander Brckner, Dzieje kultury polskiej, KiW, 1958,Tom 2, ss.130,135.
17) Dyaryusz sejmu Piotrkowskiego R.P.1565, wydał Wł.hr.Krasiński, Warszawa, 1868,s.262.
18) Bogumiła Kosmanowa, Modrzewski i jego przeciwnicy, LSW 1977,s.106
19) Stanisław Kot, Andrzej Frycz Modrzewski, Kraków,1923.
20) Stanisław Węgrzecki, Dzieje o znaczeniu władzy duchownej, Warszawa 1818.
21) Wacław Sobieski, Nienawiść wyznaniowa tłumów za rządów Zygmunta III-go, Warszawa, 1902,s.227.
22) Janusz Tazbir, Piotr Skarga, WP,1978,s.227.
23) Aleksander Brckner, ibidem,Tom III,ss.300,302.
24) Drugi Rozbiór Polski - z pamiętników Sieversa Tom II,Warszawa, 1906,s94, Biblioteka Dzieł Wyborowych.
25) Tadeusz Brzeski, Teoria przyczyn upadku Polski. Studium metodyczne, Kwartalnik Historyczny, 1918.
26)Karol Buczek Prace kartografów pruskich w Polsce ... prace Komisji Atlasu Hist. Polski, P.A.U.zeszyt
III,Kraków,1935.
27) Władysław Tomkiewicz,Kultura artystyczna (w): Polska XVII wieku, W.P.1969,s.255.
28) Wiktor WÄ…sik, Historia filozofii polskiej, Warszawa, Tom I, 1958, s.76.
29) Encyklopedia Kościelna ,Tom 14, Warszawa,1881.
30) Janusz Tazbir, Piotr Skarga, s.227; Wacław Sobieski Studya historyczne Król a car, Lwów,1912,s.219.
31) Jan Stachniuk, Dzieje bez dziejów, Warszawa, 1939,s.259.
32) Janusz Tazbir, Historia Kościoła Katolickiego, 1966,ss.160,118.
33) A.G.Rappoport, A Short History of Poland, Londyn,1915.
34) Władysław Tomkiewicz, (w:) Polska XVII wieku, 1969,s.250.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]