[ Pobierz całość w formacie PDF ]
a jej minister obrony, wyższy oficer Armii Czerwonej, zdecydowany był chro-
nić ten lądowy pomost do okupowanej przez Sowiety strefy Niemiec. Nowa
Polska, rzekoma wyrazicielka ideologii, która nigdy nie znalazła oparcia w pol-
skim narodzie, paÅ„stwo, którego geopolitycznym raison d être byÅ‚o bezpieczeÅ„-
stwo Związku Sowieckiego, była wspólnym wytworem Armii Czerwonej i ma-
łodusznej polityki zachodniej. Wyzwolenie Polski w roku 1945 było w istocie
pozorne.
Wszystko to wywarło trwały wpływ na Karola Wojtyłę. Jałta dla niego
stała się czymś więcej niż okrutną prawdą, że Polska, jak mniemano, jeden ze
zwycięzców w drugiej wojnie światowej, w rzeczywistości była podwójnie prze-
grana. Jałta była tryumfem kłamliwego i nieludzkiego realizmu przemocy
nad moralnymi obietnicami, jakie zachodni alianci składali Polsce przed 1939
rokiem i podczas wojny. Jałta oznaczała, że ci, którzy uważali siebie za siły
wolności, znowu przymknęli oczy, kiedy stanęli wobec innej totalitarnej siły.
Druga wojna światowa skończyła się nie odbudowaniem wolności i przywró-
ceniem praw narodów, ale rozciągnięciem komunistycznego totalitaryzmu na
większą część Europy i inne części świata. Jałta była olbrzymią niesprawie-
dliwością i żaden trwały pokój nie mógł zostać zbudowany na takim funda-
mencie. Polityka, nawet światowa polityka, nie jest tylko sprawą siły. W grę
wchodzą też kwestie moralne.
Podczas gdy Polska na nowo zakuwana była w kajdany przez komunizm
proces, o którym Stalin wyraził się, że przypomina próbę osiodłania krowy 135
książę arcybiskup Sapieha, ubrany w zniszczony stary płaszcz i kapelusz,
odwiedzał archidiecezjalną garkuchnię, by upewnić się, że zupa wydawana
133
Tamże, s. 672 673.
134
Na temat Gomułki zob. tamże, s. 675 676.
135
Davies, Serce Europy, s. 23.
do
y
Å‚
edycji
Papieskiego
VI
Materia
Konkursu
Trzecia Rzesza przeciw królestwu prawdy 105
pozbawionym środków do życia doktorom, prawnikom, profesorom i innym
przedstawicielom wolnych zawodów w wyzwolonym Krakowie ma właści-
wą jakość. Miała136.
AD ALTARE DEI
Pośród całej ironii i tragedii wyzwolenia Polski, życie w krakowskim se-
minarium stopniowo wracało do stanu zbliżonego do normalności. Uniwersy-
tet Jagielloński wynurzył się z podziemia i Karol Wojtyła kończył trzeci rok
swoich studiów teologicznych, kiedy na Zachodzie cichła wojna. Został wy-
brany na wiceprezesa Bratniej Pomocy na uniwersytecie, organizacji, która zaj-
mowała się rozdzielaniem zachodniej pomocy zubożałym studentom. Jego oso-
biste przejęcie się życiem w ubóstwie nadal robiło wrażenie na seminaryjnych
kolegach. Kiedy Mieczysław Kotlarczyk posłał mu nowy sweter, on oddał go
żebrakowi137.
Po letnich wakacjach w parafii w Raciborowicach pod Krakowem w jesieni
1945 roku Karol rozpoczął swój czwarty i ostatni przed święceniami rok teologii,
pracując jednocześnie jako asystent prowadzący zajęcia dla studentów na Wy-
dziale Teologicznym. Między jego profesorami był ksiądz Ignacy Różycki. Ten
wymagający teolog zauważył, że jego uczeń umieszcza u góry każdej strony każ-
dego oddawanego wypracowania małą inskrypcję: Do Jezusa przez Maryję ,
albo Jezus, Maria, Józef . Karol wyrobił sobie już przed laty ten zwyczaj, i bę-
dzie on trwał przez całe jego pisarskie życie. Różycki zachęcił Wojtyłę do zainte-
resowania się św. Janem od Krzyża. Karol zaś sam dalej uczył się hiszpańskiego,
co zaczął robić rok przedtem, posługując się słownikiem niemiecko-hiszpańskim;
jego celem było czytanie karmelitańskiego mistyka w oryginale138.
Rzeczywiście Karol od pewnego czasu zmagał się z pytaniem, czy nie po-
winien wstąpić do klasztoru karmelitów bosych w Czernej, by wieść życie kon-
templacyjne w całkowitym oderwaniu od świata. W pewnym momencie w ro-
ku 1945 postawił w końcu to pytanie Księciu Arcybiskupowi, który odpowie-
dział krótko: Najpierw dokończ to, co zacząłeś . Energiczna odpowiedz
Sapiehy rozwiązała problem. W ponad pół wieku pózniej Jan Paweł II będzie
opowiadał, że pomimo żywego zainteresowania Janem od Krzyża, nie sądzi,
by miał bardzo głębokie powołanie do karmelitów 139.
136
Rozmowa autora z EmiliÄ… Ehrlich OSU, 21 marca 1997.
137
Ten ostatni incydent wydarzył się po okupacji, kiedy seminarium zostało z powrotem
przeniesione do swojej dawnej siedziby koło katedry wawelskiej; zob. Boniecki, Kalendarium,
Studia teologiczne .
138
Tamże.
139
Rozmowa autora z papieżem Janem Pawłem II, 10 września 1996.
do
y
Å‚
edycji
Papieskiego
VI
Materia
Konkursu
106 Z podziemia
Zaraz po wojnie Karol dowiedział się o ofierze ojca Maksymiliana Marii
Kolbego w oświęcimskim bunkrze głodowym. Zamęczony franciszkanin,
który oddał życie dla ocalenia innego więznia, żonatego człowieka mającego
dzieci, stał się wzorem kapłana przeżywającego swoje powołanie jako alter
Christus, drugi Chrystus , przez całkowite ogołocenie w służbie swojemu lu-
dowi. Ideał ten wpajano w krakowskim seminarium przez wspólne odma-
wianie Litanii do Chrystusa Kapłana i %7łertwy , głównego ogniwa semina-
ryjnej pobożności, opartej na nowotestamentalnym Liście do Hebrajczyków.
Litania, która obejmuje kilkanaście wezwań do Jezusa Chrystusa jako zbaw-
czej ofiary, wpajała seminarzystom, że umieranie dla siebie dar z siebie
i ofiarowanie samego siebie jest sednem każdego poważnie przeżywanego
chrześcijańskiego powołania, a zwłaszcza powołania do kapłaństwa140. Ta idea
daru z siebie będzie się ciągle pojawiać w życiu i dziele Wojtyły i stanie się
jednym z kluczowych pojęć w jego filozofii osoby ludzkiej i ludzkiego dzia-
Å‚ania moralnego.
KAPAAN
18 lutego 1946 roku Adam Stefan Sapieha został mianowany kardynałem
przez papieża Piusa XII. Kiedy wrócił w marcu do Krakowa, powitała go na
dworcu grupa studentów, którzy uczcili tego wielkiego bohatera czasu okupa-
cji, podnosząc jego auto i niosąc je wraz z nowym księciem Kościoła do bazyli-
ki Mariackiej141. Na seminaryjnej uroczystości z racji otrzymania przez Sapiehę
kapelusza kardynalskiego Karol Wojtyła deklamował jedną z homilii księdza
Hieronima Kajsiewicza na temat religijnego znaczenia patriotyzmu a temat
ten został wybrany nieprzypadkowo142.
Na przełomie czerwca i lipca 1946 roku Wojtyła pomyślnie zdał egza-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]