[ Pobierz całość w formacie PDF ]

umowy zapłatę osobie przedstawionej na wizerunku, ale osoba ta jej nie odebrała
i zmarła? Art. 81 ust. 1 zd. 2 wymaga tylko otrzymania umówionej zapłaty, nie zaś jej
odebrania. Dlatego przyjąć należy, że z otrzymaniem tej zapłaty mamy do czynienia
już wówczas, gdy osoba ta mogła umówioną zapłatę odebrać1425.
Nie ulega wątpliwości, że jeśli osoba przedstawiona na wizerunku otrzymała umó-
wioną zapłatę i nie sformułowała wyraz
nego zastrzeżenia, możliwe jest rozpowszech-
nianie wizerunku także w okresie dwudziestu lat od jej śmierci.
Ustawodawca nie wyjaśnia, co może być treścią owego zastrzeżenia, choć bez wąt-
pienia miał na względzie zakaz rozpowszechniania wizerunku. Tyle że zapis zawarty
w art. 81 ust. 1 zd. 2 nie wyklucza tego, iż treścią zastrzeżenia może być nie tylko
ogólny zakaz rozpowszechniania. Jest więc możliwe, a nawet prawdopodobne, że
treścią tego zastrzeżenia będzie wykluczenie możliwości jedynie pośmiertnego rozpo-
wszechniania. Tym bardziej, że jeśli na mocy zastrzeżenia przewidzianego w tym prze-
pisie, osoba na wizerunku przedstawiona może zabronić rozpowszechniania swego
1423
A tak byÅ‚o na gruncie art. 24 § 1 in fine p.a. 1952.
1424
Por. B. Michalski,  Prawo do wizerunku & , nr 16/1970, s. 35.
1425
Art. 81 ust. 1 zd. 2 mówi o zapłacie otrzymanej przez osobę na wizerunku przedstawioną, stąd
wchodzi tu w rachubę otrzymanie tej sumy przez jej przedstawiciela, także pełnomocnika, natomiast
wydaje się kłócić z taką regulacją otrzymanie tej sumy przez inną osobę wskazaną przez sportretowa-
nego, w tym także taką, która będzie mogła otrzymać tę sumę po jego śmierci. Osobna sprawa, że nie
znajduję merytorycznego uzasadnienia dla takich ograniczeń. Na marginesie warto zapytać, czy ten,
o kogo wizerunek chodzi, może w ogóle wskazać osobę, która będzie otrzymywać ustaloną kwotę za wy-
korzystywanie jego wizerunku post mortem? Wydaje się, że tak, bo mieści się to w granicach wymogów,
którymi można opatrzyć zezwolenie. Takie zezwolenie winno zaś być skuteczne pośmiertnie w całości,
także więc w tej części, która odnosi się do wskazania osoby uprawnionej do otrzymania zapłaty za roz-
powszechnianie wizerunku zmarłego. Osobna sprawa, jak potraktować takie wskazanie osoby uprawnio-
nej do otrzymania zapłaty? Być może jako umowę o świadczenie na rzecz osoby trzeciej (art. 393 k.c.)?
Rozdział IV  Prawnoautorska ochrona wizerunku zmarłego 391
wizerunku zarówno za życia, jak i przez dwadzieścia lat od swojej śmierci, to tym
bardziej może ograniczyć rozpowszechnianie także post mortem określając jakieś wy-
mogi albo czas, w którym rozpowszechnianie jej wizerunku nie powinno mieć miejsca.
Wbrew więc sugestii, że zastrzeżenie, o którym mowa w art. 81 ust. 1 zd. 2, może
zawierać tylko ogólny zakaz rozpowszechniania, nie wolno wykluczać interpretacji
przedstawionej wyżej, opartej o argumentum a maiori ad minus. Nie ma też żadnych
istotnych przeszkód, aby dopuścić zastrzeżenia obwarowane wymogami, o ile tylko
mieszczą się w granicach ustaw oraz nie naruszają zasad słuszności; zastrzeżenie takie
może przy tym przybrać postać zarówno zezwolenia na rozpowszechnianie uzależ-
nionego od spełnienia warunków, jak i zakazu rozpowszechniania uzależnionego od
wystąpienia warunków, prócz wspomnianych wyżej ograniczeń czasowych, tak ante,
jak i post mortem1426. Widać więc, że zastrzeżenie przewidziane w art. 81 ust. 1 zd. 2,
w typowej sytuacji przybierające postać ogólnego zakazu rozpowszechniania wizerun-
ku, może się upodobnić do zezwolenia, o którym mowa w art. 81 ust. 1 zd. 1, którego
zresztą jest specyficzną odmianą. Stąd należy do tego zastrzeżenia odnieść wszystkie
uwagi, które dotyczą samego zezwolenia. I to nawet nie odpowiednio, ale wprost.
Warto wspomnieć jeszcze o stanowisku J. Barty i R. Markiewicza (choć przypusz-
czam, że tylko jednego z nich), którzy z czasowego ograniczenia prawa dochodzenia
ochronnych roszczeń przewidzianego w art. 83 wyprowadzają wniosek, iż nie daje
ono  podstaw do stwierdzenia, iż prawo to trwa po śmierci tej osoby, której dotyczy
wizerunek 1427. Nie dostrzegam wskazanego uzasadnienia dla takiego poglÄ…du, a wiÄ™-
cej, gdyż z czasowego ograniczenia możliwości dochodzenia roszczeń spowodowa-
nych bezprawnym rozpowszechnianiem wizerunku1428 bynajmniej nie wynika niedo-
puszczalność podnoszenia roszczeń związanych z takim rozpowszechnianiem tego
wizerunku post mortem, który będzie naruszał inne dobra zmarłego, np. jego cześć.
Z tego, ale i nie tylko z tego powodu, nie podzielam przeprowadzonego przez jednego
z tych autorów krytyki poglądu T. Grzeszak, iż  celem art. 81 pr.aut jest wyłącznie
usunięcie kolizji praw podmiotowych: a) autorskiego  twórcy portretu  do utworu
i b) prawa osobistego osoby portretowanej do jej wizerunku 1429, z powołaniem się
na to, że  przepis ten należy stosować także wtedy, gdy portret nie jest utworem 1430,
albowiem taka interpretacja czyniłaby iluzoryczną ochronę wizerunku przewidzianą
w art. 23 k.c., pomijając to, że usytuowanie art. 81-83 zdaje się jednoznacznie przesądzać
o tym, iż chodzi tu wyłącznie o wizerunki będące przedmiotem prawa autorskiego1431,
inne wizerunki przedmiotem tego prawa w świetle art. 1 być przecież nie mogą1432.
1426
Por. o  obowiązku uzyskania odrębnej zgody na rozpowszechnianie, wyszczególnienia wa-
runków, które musi spełnić osoba rozpowszechniająca, czy też kwestii, że wizerunek będzie rozpo-
wszechniony po upływie pewnego okresu czasu (J. Sieńczyło-Chlabicz, Rozpowszechnianie& ,RP nr
2/2001, s. 97).
1427
Wokół prawa& , s. 28.
1428
Por. np. orz. SA w Warszawie z 19 IV 2000 r. (I ACa 1455/99, OSA nr 5/2001, s. 46).
1429
Glosa& , s. 320.
1430
J. Barta, R. Markiewicz, Wokół prawa& , s. 28 przyp. 35. W takim też duchu wydaje się być sfor-
mułowana druga teza wyr. SA w Warszawie z 13 I 1999 r. (I ACa 1089/98, OSP poz. 142/2000), w której
stwierdzono, że zakres  ochrony wizerunku w sposób szczegółowy określa art. 81 prawa autorskiego
[...] , który to pogląd, zważywszy kontekst orzeczenia dotyczącego ochrony wizerunku niestano-
wiącego przedmiotu prawa autorskiego, uważam za błędny; zob. także M. Czajkowska-Dąbrowska,
Glosa, OSP poz. 142/2000, s. 469 i n.
1431
Inaczej, jeszcze na gruncie p.a. 1952, uważa K. Stefaniuk, Naruszenie& , s. 66.
1432
Zob. nadto M. Szaciński, Fotografia& , s. 131, zob. także s. 132. Por. orz. SA w Warszawie z 13
I 1999 r. (I ACa 1089/98, OSP poz. 142/2000); M. Czajkowska-DÄ…browska, Glosa, OSP poz. 142/2000,
s. 470 i n.
392
Jacek Mazurkiewicz  Ochrona dóbr osobistych zmarłego w prawie polskim
Pośmiertny walor zachowują też postanowienia zawarte w art. 81 ust. 2. Stwierdzają
one, że  zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku: 1) osoby powszechnie
znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicz-
nych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych, 2) osoby stanowiącej
jedynie szczegół całości, takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza 1433. [ Pobierz całość w formacie PDF ]