[ Pobierz całość w formacie PDF ]
wyrostki podniebienne szczęki oraz blaszki poprzeczne kości podniebiennych, wierzchołkiem
natomiast jest okolica kości gnykowej. Wyró\nia się następujące funkcje układu
stomatognatycznego:
- \ucie,
- mowa,
- połykanie,
- oddychanie,
- kreowanie wyglądu zewnętrznego.
Budowa przyzębia
Przyzębie
Umo\liwia prawidłową czynność uzębienia w czasie \ucia pokarmów, formowania
kęsów oraz fonacji. Jest zespołem tkanek otaczających ząb. Przyzębie dzieli się na
wierzchołkowe oraz brze\ne, które składa się z dziąsła, ozębnej, cementu i wyrostka
zębodołowego.
Dziąsło
Jest przedłu\eniem błony śluzowej jamy ustnej, pokrywającym wyrostek zębodołowy
szczęki i \uchwy. Pokryte jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, częściowo
rogowaciejącym. Zdrowe dziąsło ma zabarwienie bladoró\owe.
W dziąśle wyró\niamy:
- brodawki międzyzębowe, wypełniające przestrzenie międzyzębowe, a\ do punktów
stycznych,
- dziąsło brze\ne (wolne) szerokości ok. 1,5 mm stanowi fałd błony śluzowej otaczającej
szyjki zębów,
- dziąsło zębodołowe (przyczepione) 1 10 mm zrośnięte jest z bogato unaczynioną
okostną wyrostka zębodołowego.
Przyczep dziąsła do zęba sięga ni\ej ni\ krawędz dziąsła w stosunku do korony. Dzięki
temu powstaje kieszonka dziąsłowa, której dno stanowi przyczep nabłonkowy dziąsła.
Przyczep nabłonkowy jest częścią nabłonka łączącego, powstałego z nabłonka wewnętrznego.
Kieszonka fizjologiczna w prawidłowych warunkach ma 0,5 1,5 mm.
Wyrostek zębodołowy, utrzymujący zęby w jamie ustnej, jest częścią kości szczęki
i \uchwy. Składa się z:
- blaszki zbitej zewnętrznej,
- blaszki zbitej z drobnymi otworkami dla naczyń i nerwów, graniczącej z ozębną,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
- kości gąbczastej między dwoma blaszkami.
Cement korzeniowy pokrywa powierzchnię korzenia zęba, chroniąc go przed
szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Utrzymuje prawidłową szerokość szpary ozębnowej
oraz stanowi miejsce przyczepienia jej włókien.
Ozębna
Wypełnia przestrzeń między cementem korzeniowym, a kością wyrostka zębodołowego,
łącząc jednocześnie obie struktury.
Zbudowana jest z dwóch typów tkanki łącznej włóknistej o układzie regularnym oraz
tkanki łącznej wiotkiej, bogatej w komórki, naczynia i nerwy.
W ozębnej mo\na wyró\nić następujące elementy strukturalne:
- grube pęczki włókien kolagenowych głównie typu I (grube włókna zbudowane
z prą\kowanych fibryli), ale tak\e III (włókna srebrochłonne tworzące sieci) i V (cienkie
fibryle w blaszkach podstawnych) oraz znikoma ilość kolagenu typu IV w błonach
podstawnych naczyń krwionośnych; włókien elastycznych oraz włókien oksytalanowych,
wykazujące bardzo zró\nicowany przebieg. Włókna, których jedne końce są wbudowane
w cement, a drugie w kość zbitą wyrostka zębodołowego, określane są jako włókna
Sharpey'a,
- tkankę łączną wiotką zawierającą charakterystyczne dla niej w tej lokalizacji komórki
(fibroblasty, osteoblasty, osteoklasty, cementoblasty, komórki tuczne, makrofagi,
zmienne ilości granulocytów i limfocytów) oraz bezpostaciową istotę międzykomórkową
zawierajÄ…cÄ… glikozaminoglikany, proteoglikany i glikoproteidy,
- bardzo liczne naczynia krwionośne oraz naczynia limfatyczne,
- liczne włókna nerwowe rdzenne i bezrdzenne pochodzące z nerwów miazgi, zębodołu
i dziąsła.
Ozębna pełni następujące funkcje:
- utrzymuje ząb w zębodole,
- amortyzuje działanie sił mechanicznych w trakcie \ucia,
- wytwarza włókna, kość oraz cement, dzięki obecności fibroblastów, osteoblastów
i cementoblastów,
- mo\e resorbować kość, cement i włókna,
- od\ywia ząb i pośredniczy przy odczuwaniu dotyku, ucisku i bólu.
Budowa języka
Język jest wałem mięśniowym poło\onym na dnie jamy ustnej i pokrytym śluzówką.
W obrębie języka mo\emy wyró\nić: nasadę, trzon i koniec języka oraz grzbiet
i powierzchnię dolną. Zluzówka języka jest wilgotna, ró\owa, pokryta licznymi brodawkami
językowymi. Brodawki języka to wyrostki tkanki łącznej, które wystają ponad powierzchnię
śluzówki i są pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. U człowieka występuje sześć
rodzajów brodawek, które dzielimy na brodawki mechaniczne (słu\ą do pobierania,
rozdrabniania pokarmu) oraz brodawki smakowe (zawierajÄ…ce kubki smakowe):
Mechaniczne:
- nitkowate (najmniejsze i najliczniejsze),
- sto\kowate,
- soczewkowate,
Smakowe:
- grzybowate (większe),
- okolone (największe),
- liściaste (występują po bocznej stronie języka).
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
Czubek języka najsilniej reaguje na substancje mające słodki smak, boki języka na
substancje kwaśne, same brzegi i części zbli\ające się ku tyłowi na substancje słone, a sam
tył języka najlepiej odbiera smak gorzki. Błona śluzowa języka na powierzchni dolnej łączy
się z błoną śluzową dna jamy ustnej za pomocą wędzidełka języka. Zrąb języka utworzony
jest przez mięśnie poprzecznie prą\kowane w obrębie, których mo\emy wyró\nić:
- mięśnie własne języka mięsień podłu\ny górny i dolny, mięsień poprzeczny i pionowy
języka,
- mięśnie dochodzące zapewniają językowi du\ą ruchomość, nale\ą do nich: mięsień
bródkowo-językowy, mięsień gnykowo-językowy, mięsień rylcowo-językowy.
W obrębie nasady języka zlokalizowane jest skupisko tkanki chłonnej określane jako
migdałek językowy.
Topografia i budowa ślinianek
Zlinianką nazywamy gruczoł wydzielania zewnętrznego, wytwarzający ślinę. Elementami
wydzielniczymi du\ych gruczołów ślinowych są cewki i pęcherzyki. Na przewody
wyprowadzające składają się: wstawki, przewód prą\kowany, przewód międzypłacikowy
oraz przewód wyprowadzający.
Du\e gruczoły ślinowe są gruczołami parzystymi. Ich przewody wyprowadzające kończą
siÄ™ w jamie ustnej:
1. Zlinianki przyuszne są gruczołami produkującymi wydzielinę surowiczą. Budują ją
pęcherzyki, wstawki i wyrazny przewód prą\kowany. Zlinianka przyuszna jest
największym gruczołem ślinowym, zlokalizowana jest ku tyłowi od kąta \uchwy, poni\ej
przewodu słuchowego zewnętrznego; otoczona jest torebką łącznotkankową. Przewód
ślinianki przyusznej wychodzi z jej części przednio-dolnej, przebiega po mięśniu \waczu,
przebija mięsień policzkowy i uchodzi do przedsionka jamy ustnej na wysokości
[ Pobierz całość w formacie PDF ]