ÄąĹĄuÄąÂ‚awski Andrzej Zaulek pokory

[ Pobierz caĹ‚oĹ›Ä‡ w formacie PDF ]

rozwagą starałem się sprowadzić prawosławną wersję Pu-
szkina do swego własnego nonsensu: nie wystarcza, by hi-
storyczny zbrodniarz się pokajał, by uznać go za Swiętego,
więc nakręciłem film odwrotny do rozkochania się Rosjan
w rosyjskiej straszliwoSci, i nie dziwię się, że się o to ze
mną procesowali: są tacy tak samo) i po raz pierwszy
chciałem, by ten ktoS na Obczyxnie mnie zrozumiał.
Paradoksalnie: nie ja Szopena, ale on mnie, bySmy się po-
lubili. To oznaczało koniec: niekomercję, nieigranie, nie-
kaprySnoSć wyboru (polskiego) McGuffina. Stanięcie po
stronie polskiej muzyki przeciwko francuskiej oschłoSci.
Antypatyczna ich widowni wolnoSć surrealistycznych ko-
laży. Opona się usuwała, byłem sobą, literatura wkradała
się na miejsce obrazĂłw, byłem na obczyxnie, a nie chcia-
łem tam być. Dopiero teraz zacząłem patrzeć wstecz i ro-
zumieć, co kiedy się stało. Nawała tego i przelotnoSć. Po-
cząłem sporządzać katalog. MĂłj raport się zaczynał:
cienkie, kruche, przejrzyste macki meduzy obmacywały
w głębi morza szarą perłę, utoczoną przez kino. Pierwszą
dorosłą książkę napisałem z opowieSci, jaką usłyszałem
przy filmie: była o inteligentnym i wykształconym, boga-
tym właScicielu ziemskim, ktĂłry podczas okupacji odma-
wia delikatnemu swemu synowi ożenku z przypadkową
dziewczyną, sponiewieraną na Wschodzie. Syn wstępuje
do seminarium, dziewczyna zamyka się w klasztorze
i Slepnie. Młody ksiądz okazuje się gnostykiem, a reforma
161
Rwięty Andrzej Sztuczny
rolna sprowadza pana na włoSciach do roli drĂłżnika na ko-
lei. I tyle.
Miałem dom na wsi pod Paryżem, i coraz częSciej sa-
motnie w nim przesiadywałem, żyjąc z zaoszczędzonych
pieniędzy, i pisząc po polsku. O, scenariusze pisałem od
kilkunastu lat w obcych językach, po polsku pisałem li-
teraturę. Pisarstwo, mySlę, jest najtrudniejszą ze sztuk,
ale jedyną, ktĂłrą nawet Slepy (opuszkami palcĂłw) czy
głuchy (wzrokiem) może posmakować. Literatura jest
między Jednym a Jednym, zapisanym a przeczytanym,
piszącym a czytającym. Jest Eros w literaturze, pchający
najzdolniejszych (a najzdolniejszy wSrĂłd nich był Gom-
browicz) do monotematycznoSci: tak, tak, wszyscy pisa-
rze są w zasadzie zapętleni na sobie, skoncentrowani,
w szponach własnej jaxni, własnej egomanii i własnej
zdolnoSci obserwowania, ale rzadko ktĂłry z tej autoob-
sesji czyni cnotę literacką: Joyce, Céline, Kafka, ze swe-
go autoSwiata czyniąc temat, dla blasku ktĂłrego trzeba
autostylu. To bardzo wywyższone, i wielu szampańsko
wykształconych egotykĂłw zatonęło w tym, jak w manie-
rze: ratowali się tylko ci, ktĂłrzy pracowali: na sucho ,
tintą czy mezzotintą, rylcem bez rozmazywania. Skoro
literatura najtrudniejszą jest ze sztuk, trzeba dotrzeć do
niej. Jeszcze technologia jej nie zdominowała, jeszcze
pisanie jest idiosynkratyzmem, tym, czego szukali w ki-
nie tylko reżyserzy najinteligentniejsi, najbardziej ska-
zani na porażki: Eisenstein, Murnau, von Stroheim, Fel-
lini, Welles. Przypominam: ja nic nie mam przeciwko
technologii, przeciwnie. Z trzech jej celĂłw głĂłwnych
162
Zaułek pokory
(zdrowie i mutanty; gwiezdne wojny i zagłada; rozryw-
ka, czyli pęd do lżejszego), wszystkie trzy wygrały
w małpiej bitwie o Swiat, czyli o jego przyszłoSć. Samo-
napędzająca się, samozapładniająca się, niemal samo-
czynna technologia stała się, z czasem i przestrzenią,
trzecim wymiarem naszego życia. Ale ktĂłry to z filozo-
fĂłw zapytywał: raz, dwa, trzy, lecz gdzie, mĂłj drogi Ty-
meuszu, jest ten Czwarty?
Tego Czwartego zwykło się, od bardzo dawna, nazywać
złym imieniem Diabła. Mrocznie, z wielkim poważa-
niem, z zabobonem, i ostrożnie używamy jego Imienia.
Bowiem ciężka częSć naszego mySlenia, gros naszego
zdumienia i szukania i pytania jest o Niego. Jego zasadę
jego istnienie?, jego oczywistoSci. Unde malum? Po co?
Dlaczego? Za czyim powodem? Gnostycy w każdym
wierzeniu i każdym sceptycyzmie ocierają się o prĂłg,
o wrota, granicę, pobrzeże przepaSci, ktĂłrą On jest,
gdzie On się w nas znajduje. Bo nie jest On zamknię-
ty, zatrzaSnięty w żywocie, wspĂłłtwĂłrca czy przeszka-
dzacz, pożerca dusz, pan tajemnych zaSwiatĂłw. Tama,
ktĂłra każe mi się cofnąć przed upadkiem w jego prze-
paSć, jest wolą zachowania Dobroci, czyli pozostania
w niezrozumieniu i niedoSwietleniu siebie Jego ciem-
nym blaskiem. Pisarz chce być Dobrym, i stąd tyle ksią-
żek jest o dzieciństwie, jakby na dowĂłd, że można.
7
Łeb meduzy
dzieciństwie łeb meduzy owłosiony był gęstym [ Pobierz caĹ‚oĹ›Ä‡ w formacie PDF ]

Podstrony